ΠAPΘEN
Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν' από την Πόλην.
Ουδέ στ' αμπέλια κόνεψεν, ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και ν-εκόνεψεν και σου Ηλί' το κάστρον.
Εσείξεν τ' έναν το φτερόν, σο αίμαν βουτεμένον,
Εσείξεν τ' άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον.
Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ' ο μητροπολίτης
Έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.
Σιτ' αναγνώθ', σίτε και κλαίει, σίτε κρούει την καρδίαν.
«Αϊλί εμάς, και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία»
μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρια
κι Αι- Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται.
-Μη κλαις, μη κλαις, Αι-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι
-Η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία πάρθεν.
-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.
(Δημοτικό τραγούδι του Πόντου για την άλωση της Πόλης)
ΠAPΘEN H PΩMANIA
Οι σκέψεις μου για ένα πίνακα μου μέσα από τη μουσική,
αλλά και τη λαϊκή και λόγια παράδοση μας.
Με το θρηνητικό τραγούδι «Πάρθεν» ο ποντιακός Ελληνισμός τραγούδισε την Άλωση της Κων/πολης. Στίχοι λιτοί και δυνατοί που εκφράζουν τη λύπη και τον καημό του για τη συμφορά. Όσο όμως βαθιά και να ήταν ετούτη η λύπη το χαρακτηριστικό του τραγουδιού ήταν ότι δεν αφέθηκε ολότελα στο κλάμα και τον οδυρμό. Aπεναντίας φανερώνει την αισιοδοξία και την πίστη για το μέλλον. «Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο». Μεταφέρει στις επόμενες γενιές τον πόνο του ξεριζωμού και της γενοκτονίας ωστόσο δεν μένει εκεί παρά με πνοή ελπίδας μεταφέρει το μήνυμα πως :
«Πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα 'ναι».
Το τραγούδι είναι συγκινητικό και διδακτικό βγαίνει μέσα από τη διαίσθηση της ποντιακής ψυχής. Το θλιβερό μήνυμα μεταφέρει ένα πουλί που πάει και στέκεται στην πόρτα της Αγιά-Σοφιάς. Κανένας δεν είναι σε θέση να το διαβάσει ούτε ακόμη κι ο Πατριάρχης δεν έχει το δικαίωμα να πλησιάσει. Στη συνείδηση του λαού όλοι είναι αμαρτωλοί και μόνο μια παιδική ψυχή έχει το δικαίωμα να διαβάσει το μήνυμα.
Η αγάπη μου για την πατρίδα και τη ρωμιοσύνη με ενέπνευσαν και με οδήγησαν στη σύλληψη αυτού του έργου «Με το βλέμμα του ποιητή» ο οποίος εμπνεύστηκε από τη λαϊκή μούσα. Με το έργο εκφράζεται η επιθυμία της μεταλαμπάδευσης μέσα από τα σχολικά βιβλία και τις εορταστικές εκδηλώσεις μνήμης που σιγά-σιγά καθιερώνονται σε κάποια σχολεία της χώρας μας.
Μένει σε μας να γίνουμε άξιοι συνεχιστές της ποντιακής ιστορίας και κληρονομιάς.
Από το παραπάνω ποντιακό τραγούδι που άγγιξε την ευαίσθητη ψυχή
του Κ. Καβάφη ο ποιητής εμπνεύστηκε και έγραψε το παρακάτω ποίημά του
για τη Χαμένη Ποντιακή Ρωμανία με τον τίτλο «Πάρθεν»
ΠAPΘEN
Αυτές τις μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
Για τ' άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
Πράγματα συμπαθητικά δικά μας. Γραικικά.
Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης:
«Πήραν την Πόλη, πήραν την, πήραν την Σαλονίκη».
Και την Φωνή που εκεί οι δυό εψέλναν,
«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κι είπε να πάψουν πια
«πάψτε, παπάδες, τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήρα την πήραν την Σαλονίκη.
Όμως απ' τ' άλλα πιο πολύ με άγγιξε τα άσμα
Το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
Και με την λύπην των Γραικών των μακρινών εκείνων
Που ίσως όλο πίστευαν πως θα σωθούμε ακόμη
Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
Με σο «φτερούλιν άθε χαρτίν περιγραμμένον
Κι ουδέ στην άμπελον κονεύ' μηδέ στο περιβόλι
Επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ' την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν.
«Χέρας υιός Γιανίκας εν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ' αναγνώθ' σίτ' αναγκλαίγ' σίτ' ανακρούγ' την κάρδιαν.
Ν' αοιλλή εμάς να βάι εμάς η Ρωμανία πάρθεν».
Mάρτιος 1921 - Kωνσταντίνος Kαβάφης
Επιμέλεια κειμένου & έργο Σοφία Αμπερίδου
Δημοσιεύτηκε στη μηνιαία εφημερίδα (έτος 14ο)
της Θεσαλονίκης "ΕύΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ"
Ιούλιος 2010 / Αριθμός φύλλου 162
